Kursy

Leki ziołowe

Poradniki i materiały

Choroba przeziębieniowa (przeziębienie)

ETIOPATOGENEZA

Choroba przeziębieniowa (wirusowe zapalenie nosogardła; wirusowe zapalenie nosogardła i zatok przynosowych) to zespół objawów klinicznych związanych z zapaleniem błony śluzowej nosa, gardła i zatok przynosowych w wyniku zakażenia wirusowego o ostrym przebiegu.

  1. Czynnik etiologiczny: >200 typów wirusów, najczęściej rynowirus (30–50%, gatunki A, B i C), koronawirus (10–15%), wirusy grypy i grypy rzekomej, wirus RS (RSV), adenowirus i enterowirusy (np. Coxsackie)d, ludzki metapneumowirus (HMPV) i bokawirus (HBoV).
  2. Patomechanizm: po wniknięciu do komórek nabłonka górnych dróg oddechowych rozpoczyna się replikacja wirusów i pojawia się miejscowe zapalenie, co prowadzi do poszerzenia naczyń krwionośnych (obrzęk, wydzielina), zwiększenia wydzielania gruczołów błony śluzowej, a niekiedy uszkodzenia i złuszczenia nabłonka.
  3. Rezerwuar i droga przenoszenia: chorzy ludzie; głównie drogą kropelkową, ale także przez bezpośredni kontakt i drogą pokarmową (w zależności od rodzaju wirusa).
  4. Okres wylęgania i zakaźności: okres wylęgania 1–2 dni; największa zakaźność w ciągu pierwszych 3 dni choroby, ale wydalanie wirusa trwa do 2 tyg. od wystąpienia objawów.

OBRAZ KLINICZNY I PRZEBIEG NATURALNY

Początek choroby zwykle łagodny, różna sekwencja objawów (nie zawsze wszystkie występują):

1) złe samopoczucie, ból głowy i mięśni, ból lub drapanie w gardle

2) dreszcze i gorączka (na ogół niewielka), często bez gorączki

3) nieżyt nosa – początkowo wyciek wodnistej wydzieliny, spływającej także po tylnej ścianie gardła, następnie uczucie zatkania i upośledzenie drożności nosa, upośledzenie węchu, kichanie; później wydzielina może być gęsta, zielonkawa, a nawet ropna (nie jest to dowód zakażenia bakteryjnego)

4) zapalenie gardła – ból, zaczerwienienie, grudki zapalne na tylnej ścianie gardła, niekiedy grudki lub pęcherzyki na łukach podniebiennych, wydzielina na tylnej ścianie gardła

5) kaszel – początkowo suchy z tendencją do przechodzenia w wilgotny

6) niekiedy zapalenie spojówek (np. adenowirus) i osutka skórna (np. adenowirus, enterowirusy).

Na podstawie objawów nie da się ustalić gatunku wirusa. Choroba ustępuje samoistnie. Maksymalne nasilenie objawów po 2–3 dniach, następnie choroba ustępuje lub objawy zanikają w ciągu 7–10 dni. U 25% chorych kaszel utrzymuje się 2–3 tyg. (niekiedy nawet dłużej).

ROZPOZNANIE

Na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego. Badania pomocnicze nie są konieczne z uwagi na łagodny przebieg choroby. Do celów epidemiologicznych można się posłużyć testami: immunochromatograficznymi (wirusy grypy A i B, RSV i adenowirusy), immunofluorescencji bezpośredniej (SCFA), immunoenzymatycznymi (ELISA) lub PCR (również qPCR).

Rozpoznanie różnicowe

1) ostre zapalenie gardła o innej etiologii, głównie paciorkowcowej

2) bakteryjne zapalenie zatok przynosowych – odróżnienie etiologii wirusowej i bakteryjnej na podstawie objawów klinicznych bywa trudne (w blisko 90% przypadków w przeziębieniu stwierdza się nieprawidłowości w badaniach obrazowych zatok)

3) grypa, zapalenie krtani, zapalenie oskrzeli i płuc

4) okres prodromalny wielu chorób zakaźnych (np. odra, ospa, świnka, krztusiec)

5) alergiczny nieżyt nosa – gdy objawy nieżytu nosa się przedłużają lub nawracają w podobnym czasie w kolejnych latach

LECZENIE

Leczenie przyczynowe

Nie ma.

Leczenie objawowe

Rozważ:

1) preparaty jeżówki (Echinacea purpurea) – skracają czas utrzymywania się objawów (śr. o ~1,5 dnia); tabletki do ssania zawierające dużą dawkę cynku (>75 mg Zn/d) skracają czas utrzymywania się objawów śr. o 1 dzień; skuteczność wykazana dla preparatów złożonych i wyciągów alkoholowych

2) preparaty wyciągu z pelargonii afrykańskiej (Pelargonium sidoides) 3 × dz. przez ≤10 dni – zmniejszają nasilenie objawów i skracają czas ich utrzymywania się (śr. o ~1 dzień).

W razie potrzeby dodatkowo: leki zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa i zatok (miejscowy α1-mimetyk [sam lub z bromkiem ipratropium], który dodatkowo zmniejsza nasilenie wycieku wydzieliny z nosa i kichania) lub roztwór NaCl do nosa (izotoniczny lub hipertoniczny [2,5–3%, preparaty soli morskiej]); leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe – paracetamol, NSLPZ (nie stosuj „przeciwzapalnie”, gdy nie ma bólu i gorączki, gdyż może to wydłużać utrzymywanie się objawów); leki przeciwkaszlowe →rozdz. 1.17; odpoczynek, picie dużej ilości płynów podczas gorączki.

Witamina C jest nieskuteczna.

POWIKŁANIA

Bakteryjne zapalenie zatok przynosowych, bakteryjne zapalenie ucha środkowego (zwłaszcza u dzieci), bakteryjne zapalenie płuc (osoby w starszym wieku). Profilaktyczne stosowanie antybiotyku podczas przeziębienia nie zmniejsza ryzyka tych powikłań.

ZAPOBIEGANIE

Metody swoiste

  1. Szczepienie ochronne: nie ma.
  2. Profilaktyka farmakologiczna: przyjmowanie (od 8 dni do 12 tyg.) preparatu jeżówki może zmniejszyć ryzyko zachorowania.

Metody nieswoiste

  1. Izolacja chorych: tak.
  2. Środki ochrony osobistej: higiena rąk po kontakcie z chorym, umiarkowany, regularny wysiłek fizyczny.

Obowiązek zgłaszania do PSSE

Nie ma.

Piotr Sawiec, Andrzej Gładysz