Czas wakacji, urlopów, wyjazdów bliższych i dalszych sprzyja zaburzeniom żołądkowo-jelitowym, którym często towarzyszą biegunki. Przyczyną może być kontakt z inną florą bakteryjną w miejscu pobytu. Spożywamy pokarmy, które z powodu wyższych w tym okresie temperatur, szybciej tracą świeżość. Do tego dochodzą uczulenia na różne składniki pokarmowe. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe podczas wyjazdów nazywa się biegunką podróżnych. Mogą one zaburzyć letni wypoczynek. Zamiast atrakcji, urlop spędzimy w pokoju hotelowym…

Przez biegunkę rozumie się częste (więcej niż 3 razy dzienne) oddawanie płynnego lub półpłynnego stolca. Ostra biegunka rozpoczyna się nagle, towarzyszą jej bóle brzucha, kolki, gazy. Przyczyną może być infekcja wirusowa, bakteryjna, pasożytnicza. Biegunka jest naturalnym procesem obronnym organizmu, który stara się usunąć przyczyny zatrucia.

Naturalnymi środkami przeciwbiegunkowymi są surowce roślinne, zawierające garbniki, śluzy i pektyny, także specjalny szczep żywych, liofilizowanych drożdży.

GARBNIKI

Są mieszaniną związków rozpuszczalnych w wodzie, różniących się budową i wrażliwością na hydrolizę. Po podaniu doustnym wyciągów roślinnych zawierających garbniki katechinowe, odpornych na hydrolizę w żołądku i w górnej części jelita cienkiego, wykazują działanie ściągające w jelicie grubym. Warstwa strąconego białka stanowi czynnik ochronny, zapobiegający przenikaniu wody i elektrolitów do światła jelita, wchłanianiu toksyn, ich działaniu drażniącemu, zmniejsza się wrażliwość zakończeń nerwowych w jelicie, następuje normalizacja perystaltyki jelit.

Przyjrzyjmy się niektórym surowcom roślinnym, zawierającym garbniki.

Kora dębu Quercus cortex

to rozdrobniona i wysuszona kora świeżych i młodych gałęzi Quercus robur L. (dąb szypułkowy), Q. petrea Matt. Liebl. (dąb bezszypułkowy) i Q. pubescens Willd. (dąb omszony). Zawartość garbników jest zależna od gatunku, okresu zbioru, wieku gałęzi. Waha się od 8 do 20%, według FPX powinno być nie mniej niż 3% w przeliczeniu na pirogallol.

Działanie ściągające kory dębu jest związane z interakcją garbników z bogatymi w prolinę (około 70%) białkami śliny w jamie ustnej. W wyniku działania garbników, powierzchnia śluzówek zostaje odwodniona, zmniejszają się poślizgowe właściwości śliny, co daje uczucie ściągania, szorstkości, suchości podniebienia, ograniczone jest trawienie. Galotaniny hamują α-amylazy w ślinie, co zapobiega hydrolizie węglowodanów do cukrów prostych i przeciwdziała próchnicy.

Ściągające właściwości kory dębu warunkują głównie garbniki katechinowe (oligomeryczne proantocyjanidyny), podczas gdy działanie ściągające elagotanin jest słabe, co można tłumaczyć ich ograniczoną zdolnością do tworzenia kompleksów z białkiem. Grupy fenolowe garbników wiążą się z białkiem śliny, błon śluzowych, komórek nabłonkowych żołądka i jelit, z treścią żołądka. Strącony kompleks białka z garbnikami tworzy ochronną warstwę, redukującą absorpcję płynów i toksyn ze światła jelita oraz dopływ płynów do jelita.

KORA DĘBU służy także do przygotowania odwarów stosowanych w stanach zapalnych jamy ustnej i skóry, także w miejscowym leczeniu objawów związanych z hemoroidami. Odwar przygotowuje się z 20 g na litr i stosuje się do miejscowego przemywania albo okładów kilka razy dziennie. Do kąpieli dodajemy odwar, przygotowany z 50 g kory na litr, kąpiel może trwać do 20 minut. Kąpieli nie zaleca się w przypadku otwartych ran, uszkodzeń dużych powierzchni skóry i błon śluzowych.

Przeciwdrobnoustrojowe

Garbniki wykazyją aktywność przeciwwirusową, przeciwbakteryjną, są toksyczne dla grzybów i drożdży. Aktywność przeciwwirusowa garbników, przeciwko wirusowi pęcherzykowatego zapalenia jamy ustnej (Vesicular Stomatitis Virus – VSV, wirusy grypy, poliowirusy), jest związana z utrudnianiem adhezji wirusów do komórek i hamowaniem ich toksyczności. Garbniki podobnie działają na inne drobnoustroje, poprzez zmniejszenie adhezji bakterii, hamowanie enzymów i białek transportujących na otoczce komórki. Są skuteczne przeciwko infekcjom Helicobacter pylori i wieloopornym szczepem Staphyloccocus aureus.

Garbniki katechinowe niehydrolizujące są bezpieczne dla człowieka. Napary z kory dębu zalecane są do stosowania doustnego w biegunkach i stanach zapalnych przewodu pokarmowego, zewnętrznie stosuje się odwary. Zalecane dawkowanie: 3 g kory w 250 ml wody 3 x dziennie (1 g sproszkowanej kory w kapsułkach, tabletkach do stosowania doustnego 3 x dziennie), 140 mg suchego wyciągu 4 x dziennie. Nie poleca się kory dębu poniżej 18 roku życia, dłużej niż 3 dni do wewnątrz i dłużej niż tydzień na zewnątrz.

Właściwości przeciwbiegunkowe

mają także kłącze pięciornika, owoc borówki czernicy, owoc śliwy tarniny, ziele przywrotnika, ziele bukwicy, ziele hyzopu, liść jeżyny, liść maliny, liść czarnej porzeczki, kłącze wężownika.

Gotowym preparatem jest mieszanka ziołowa, według przepisu z Farmakopei Polskiej: Zioła przeciwbiegunkowe – Species antidiarrhoicae. Zawiera surowce o różnym mechanizmie działania, korzystnym w biegunkach. Napar z mieszanki przeciwbiegunkowej zaleca się dorosłym i dzieciom powyżej 6 roku. Mieszanka ma działanie ściągające, przeciwbakteryjne, chłonie nadmiar płynów w jelicie oraz usprawnia zaburzony proces trawienny.

ŚLUZY

Śluzy mają zdolność pęcznienia w wodzie, a ich roztwory są lepkie i ciągliwe. Nie ulegają trawieniu, działają miejscowo. W przypadku zaparć, śluzy roślinne chłoną wodę, pęcznieją, zmiękczając masy kałowe, w biegunkach pochłaniają płynną treść jelitową i spowalniają tranzyt jelitowy.

NASIONA PŁESZNIKA Psyllii semen

stanowią dojrzałe, całe, suche nasiona Plantago afra L., P. psyllium L. lub P. indica L. (P. arenaria Waldstein et Kitaibel), o wskaźniku pęcznienia nie mniejszym niż 10. Są zalecane zarówno w zaparciach (z większą ilością wody), jak i w biegunkach – popijamy wtedy małą ilością wody. W biegunkach zaleca się zażycie 2-3 łyżek nasion w wodzie 2 razy dziennie.

Cały artykuł dostępny na stronie panacea.pl

Autor artykułu: prof. dr hab. Irena Matławska